Projecten onder het programma ‘Water in Balans’

Onder het programma ‘Water in Balans’ vallen een aantal projecten die allemaal hetzelfde doel hebben namelijk de waterbalans meer sluitend maken. Of het nu gaat om slimmere beregeningstechnieken die ervoor zorgen dat met minder water kan worden beregend om toch voldoende groei op de gewassen te krijgen, of juist het plaatsen van digitale watermeters op bronnen om meer en beter inzicht te krijgen op de onttrokken hoeveelheid water. Hieronder zijn alle projecten benoemd en is meer informatie te vinden.

Zicht op Water
Agrarische bedrijven onttrekken oppervlaktewater en grondwater voor de beregening van gewassen. Om een goed beeld te krijgen van wat er door de agrarische bedrijven aan grondwater wordt onttrokken is het project “Zicht op water” opgezet. Binnen dit project worden er digitale meters geplaatst op de bronnen en die meters worden gekoppeld aan een online dashboard. Deze gegevens worden niet ter controle gebruikt, maar om samen met gebruikers inzicht te krijgen in de hoeveelheden onttrokken water, en de periode dat er wordt onttrokken. De gegevens worden gebruikt om ervaringen over watergebruik uit te wisselen en te kijken naar mogelijkheden om het watergebruik op termijn eventueel te reduceren.

Grondcarrousel
Om een klimaatrobuust beeklandschap te realiseren is het noodzakelijk om het waterpeil in de diverse beken en daarmee de grondwaterstand te verhogen. Daardoor wordt het op plaatsen langs de beek  natter, zodat we water kunnen conserveren (vasthouden) als buffer voor periodes van langdurige droogte. Een gevolg hiervan is dat niet alle activiteiten die op dit moment langs de beek plaatsvinden, door kunnen blijven gaan op de huidige wijze. Om te voorkomen dat er een impasse ontstaat in het gebied, is de grondcarrousel bedacht. Hierin worden gronden langs de beek aangekocht, afgewaardeerd naar bijvoorbeeld grasland en weer verkocht. Op deze manier wordt actief ingegrepen door de overheid om grondgebonden activiteiten en landgebruik op die plekken te realiseren die passen bij hogere grondwaterstanden. Dit alles gebeurt op vrijwillige basis en in nauwe samenwerking met het gebied om het draagvlak hoog te houden. Dit is voorwaarde in de samenwerking.

Ardo | Beekzicht
Ardo is een grote groenteverwerker in Zundert. Met name voor het wassen en bewerken  van de groenten wordt veel grondwater gebruikt. Dit gebruikte water wordt op dit moment geloosd via het rioolgemaal naar de communale rioolwaterzuivering. Om verdroging van het gebied tegen te gaan zou het helpen om het gebruikte water (of een deel daarvan) in het gebied te houden. Er wordt

onderzocht aan welke (kwaliteits-)eisen het water moeten voldoen om het water in het gebied te houden (bijv. om te kunnen gebruiken voor beregening van gewassen of om het te mogen lozen op oppervlaktewater). Belangrijk is dat er breed wordt gekeken waar en op welk moment het water vrijkomt, en waar op welk moment water wordt gevraagd.

Karin van den Berg Dagelijks Bestuurslid

“Water in Balans is het eerste programma onder de samenwerking Zundert Floreert. Als waterschap zijn we trekker van dit programma. Het aantal ondernemers en partijen waarmee we samenwerken aan dit programma is groot, en groeit nog steeds. We vinden deze samenwerking erg belangrijk, omdat we hiermee werken aan een robuuster watersysteem en een vitaal buitengebied. Daarnaast bouwen we met dit programma aan kennis over de werking van het systeem, over waterverbruik, maar we bouwen ook aan commitment en de relatie met inwoners en ondernemers in het gebied. De gezamenlijke droom Zundert Floreert vormt daarbij de basis.” Waterschap Brabantse Delta

Afkoppelen
Wegen en woningen zijn vaak aangesloten op de riolering, waardoor het hemelwater direct wordt afgevoerd naar de riolering. Gezien de toenemende verdroging is het beter om het regenwater op te vangen en te laten infiltreren in de ondergrond. Daarom startte de gemeente Zundert een groot afkoppelplan. Zoveel mogelijk huizen en wegen worden afgekoppeld van de riolering, zodat het water kan infiltreren in de bodem om het grondwater aan te vullen. Op deze manier kan ook het bebouwd gebied helpen het grondwaterpeil lokaal te verhogen, wordt de rioolwaterzuivering minder belast en neemt de kans op water op straat bij hevige regenbuien af. Ook inwoners van de gemeente Zundert kunnen een handje helpen door de regenbuizen van hun woning of schuurtje af te koppelen van de riolering en het water op te vangen in een regenton of het in de bodem te laten infiltreren.

Beregeningstechnieken aanpassen
Beregening is vaak nodig in droge perioden om te voorkomen dat  gewassen doodgaan. Beregenen kan op verschillende manieren. Binnen dit project worden gezamenlijk met ondernemers en de technieksector verschillende beregenings- en bemestingstechnieken onderzocht en uitgetest, met als doel water te besparen zonder dat dit ten koste gaat van de groei van de gewassen.

Vitale bodem
De bodem is naast water één van de belangrijkste productiefactoren voor gewassen. Een goede bodem met veel organische stof zorgt er voor dat er veel meer water en voedingstoffen worden vastgehouden, waardoor er minder nutriënten uitspoelen naar grond- en oppervlaktewater. Binnen dit project willen we gezamenlijk met ondernemers en de sector extra aandacht schenken aan de bodemkwaliteit in de volle breedte. Met dit project zal worden aangesloten bij het brede provinciale bodemproject Bodem UP.

Teeltinnovatie
Binnen de boomkwekerij worden de komende jaren veel nieuwe innovaties verwacht. Bijvoorbeeld op het gebied van mechanisatie, robotisering en teelttechnieken. Door hierbij ook altijd kritisch te kijken naar het watergebruik en de inzet van nutriënten zijn er wellicht kansen. Denk bijvoorbeeld aan het telen van kleine plantjes in “bakken” in plaats van het zaaien in de vollegrond, waardoor er bespaard kan worden op handwerk maar ook op de inzet van onkruidbestrijding en water. Eén van de technieken waar nu naar gekeken wordt is het bestrijden van onkruid met lasertechnieken. Hiervoor zullen in 2024 de eerste proeven starten.

Teeltondersteunende voorzieningen
De laatste jaren worden er steeds meer gewassen in potten geteeld. Vaak vindt deze teelt plaats in kassen of op zogenaamde teeltondersteunende voorzieningen zoals containervelden of stellingen. Permanente teeltondersteunende voorzieningen mogen niet overal zomaar worden geplaatst. Dit is geregeld in het bestemmingsplan van de gemeente. Nu de intensieve teelten gevraagd worden om zich uit de beekdalen te verplaatsen, is het noodzakelijk om het beleid rondom de voorzieningen te herzien. De gemeente Zundert werkt op dit moment samen met alle betrokken partners aan een nieuw gemeentelijk beleid rondom teeltondersteunende voorzieningen.

Natuurontwikkeling
Het toekomstperspectief voor agrarische sectoren zoals boomteelt en zacht fruit gaat in een klimaatrobuust beekdallandschap hand in hand met robuuste natuur. De huidige natuurontwikkeling is vastgelegd in het Natuurnetwerk Brabant (NNB) en concentreert zich in Zundert met name rondom het Turfvaart-Bijloop systeem met daaromheen de Turfvaartse Landgoederen. De belangen tussen natuur en landbouw kunnen met elkaar conflicteren. In de gebiedsvisie van het gebied tussen De Buis en Moeren is een door het gebied gedragen visie opgesteld. In deze visie is ruimte gemaakt voor natuur en landbouw. In het overgangsgebied is ruimte voor extensieve landbouw in combinatie met natuurelementen. Dit gebied is ook aangemerkt als Natte Natuurparel waardoor er gewerkt wordt aan een robuust watersysteem. De komende periode zal de visie steeds verder moeten worden verwerkt in de dagelijkse praktijk. Dit zal, zeker in het begin, vragen om extra afstemming voor betrokken partijen.

Aanpassen waterbergingen  Aa of Weerijs
Tijdens de ruilverkaveling in Zundert zijn er grote waterbergingen aangelegd langs de Aa of Weerijs (in de volksmond ook wel “de beek” genoemd) om extra water te kunnen bergen in het gebied. Deze waren met name bedoeld om het bebouwd gebied van Breda te ontlasten en niet zozeer om lokale wateroverlast in Zundert te voorkomen. De afgelopen jaren is bekeken of deze waterbergingen ook ingezet kunnen worden de lokale wateroverlast in nattere periodes te verminderen. Hiervoor is een berekening gemaakt voor de twee grootste waterbergingen in Zundert (Mortelbeek en Boontuinen). Uit deze berekeningen bleek dat de twee waterbergingen met relatief weinig inzet konden worden aangepast om ook de lokale wateroverlast te verminderen. Met name de Mortelbeek kon snel worden aangepast. Dit is in 2022 dan ook gebeurd door de instroom te verlagen waardoor er eerder water in de berging loopt en langer kan worden vastgehouden. Waterberging de Boontuinen zal in 2024 worden aangepast. Er zal een deel van de grond uit de berging worden gehaald en de inlaat wordt verlaagd. Hierdoor zal er eerder water instromen en ook langer worden vastgehouden.